ANKARA (İGFA) – Sahipsiz hayvanlara yönelik Hayvanları Müdafaa Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Başkanlığına sunuldu.
Sahipsiz hayvanlara ait yürütülecek çalışmalarda, tereddüde mahal verilmemesi, kedi ve köpeklerin sahipli hayvan statüsüne alınabilmesi için Veteriner Hizmetleri, Bitki Sıhhati, Gıda ve Yem Kanunu kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı veri tabanına kaydedilmesi mecburiliği bulunduğundan “sahipli hayvan” ve “sahipsiz hayvan” kavramları açık bir biçimde tanımlanıyor. Uygulamada tereddüde mahal verilmemesi gayesiyle ve Kanun’daki “yakala-kısırlaştır-sal” metodunun kaldırılması nedeniyle hayvan bakımevi tarifinde ahenk değişikliği yapılıyor. Hayvan bakımevi, “Bakanlıktan müsaade alınmak suretiyle kurulan ve hayvanların sahiplendirilinceye kadar barındırıldığı ve rehabilite edildiği bir tesis” halinde değiştiriliyor.
Teklifle sahipsiz ve güçten düşmüş hayvanların hayvan bakımevlerine toplanması ve buralarda rehabilite edilerek sahiplendirilinceye kadar bakılacak olması sebebiyle bakımevleri dışında bir hayvana bakmanın onun yasal sorumluluğunu alarak sahiplenilmesi suretiyle mümkün olabileceği unsuru kabul ediliyor. Buna nazaran, Kanun’un unsurları ortasında yer alan “Evcil hayvanlar, cinsine mahsus hayat koşulları içinde yaşama özgürlüğüne sahiptir. Sahipsiz hayvanların da, sahipli hayvanlar üzere hayatları desteklenmelidir.” tabiri yürürlükten kaldırılıyor.
Hiçbir maddi kar ve menfaat emeli gütmeksizin, yalnızca insani ve vicdani sorumluluklarla, sahipsiz ve güçten düşmüş hayvanları sahiplenmek isteyen ve Kanun’da öngörülen şartları taşıyan gerçek ve hukukî şahısların teşviki ve bu kapsamda eşgüdüm sağlanması temel olacak.
Yerel idareler, gönüllü kuruluşlarla iş birliği içerisinde, sahipsiz hayvanların sahiplendirilinceye kadar bakılmaları için hayvan bakımevleri kurarak onların bakımlarını ve tedavilerini sağlayacak, eğitim çalışmaları yapacak.
Hayvan bakımevlerine alınan hayvanlardan rehabilite edilenler sahiplendirilinceye kadar bu yerlerde barındırılacak. Yanlışsız ve aktüel data sağlanabilmesi hedefiyle hayvan bakımevlerine alınan hayvanlar Tarım ve Orman Bakanlığı veri sistemine kaydedilecek.
Bu hayvanlardan saldırgan olan, bulaşıcı yahut tedavi edilemeyen hastalığı bulunan ya da sahiplenilmesi yasak olan hayvanlara mahallî idarelerce “ötanazi” yapılacak.
Sahipsiz hayvan popülasyonunun, kamu güvenliği bakımından tehlike oluşturmasına yahut hayvandan hayvana yahut hayvandan beşere bulaşan hastalıkların görülmesine, su kaynaklarının, yaban hayatının ve biyolojik çeşitliliğin ziyana uğramasına sebebiyet vermesi halinde ilgili lokal idare tarafından sahipsiz hayvanlara ötanazi yapılabilecek.
Hayvanlara yapılacak müdahalenin yalnızca tıbbi münasebetlerle değil Kanun’da yer alan başka istisnai durumlarda da yapılabilmesine imkan sağlanıyor.
“Yerel idareler ismine toplanan sahipsiz hayvanların bakımevi dışında bir yere terk edilmesi yahut bakımevinde barındırılan hayvanların bakımevi dışında bir yere bırakmak” fiilleri yasak kapsamına alınıyor. Böylelikle sahipsiz hayvanların toplanması, hayvan bakımevlerine götürülmesi ve bu hayvanların sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevi bünyesinde bakılmasına ait kararların uygulanmasının ve lokal idarelerin misyon ve sorumluluklarını eksiksiz olarak yerine getirmelerinin sağlanması amaçlanıyor.
İl hayvanları muhafaza konseyinin vazifeleri ortasına sahipsiz hayvanların korunmasına yönelik yürütülen çalışmaların yanı sıra insan, hayvan ve etraf sıhhatini müdafaaya yönelik olarak sahipsiz hayvanlardan kaynaklı problemleri belirlemek ve bu meselelere ait tahlil teklifleri üretmek ekleniyor.
Düzenlemeyle başta mahallî idareler olmak üzere başka ilgili kurum ve kuruluşlara yapılacak takviyenin kapsamı genişletiliyor. Buna nazaran, insan, hayvan ve etraf sıhhatinin korunması gayesiyle bakımevleri, hastaneler ve ameliyathaneler kurmak; bunlara ait ilaç, alet ve ekipmanları temin etmek ile bakımevlerinde bakım, rehabilitasyon ve sahiplendirme üzere faaliyetleri yürütmek için başta lokal idareler olmak üzere öbür ilgili kurum ve kuruluşlara teşvik yahut Bakanlıkça uygun görülen ölçülerde mali dayanak sağlanacak.
ÖDENEKLER ÖTEKİ BİR EMEL İÇİN KULLANILAMAYACAK
Hayvanları müdafaaya yönelik kararlara karşıt hareket eden yahut sahiplendiği hayvanların bakımını önemli halde ihmal eden ya da onlara ağrı, acı yahut ziyan veren bireylerin kontrolle yetkili merci tarafından hayvan bulundurması yasak olacak ve hayvanlarına el konulacak. Kelam konusu hayvanlardan sahiplendirilme niteliği olanlar sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevinde barındırılacak.
Caydırıcılığın sağlanması emeliyle sahipli hayvanın sahibi tarafından terk edilmesi kabahatine ait idari para cezası hayvan başına 2 bin liradan 60 bin liraya çıkarılacak. Lokal idareler ismine toplanan sahipsiz hayvanları bakımevi dışında bir yere terk eden yahut bakımevinde barındırılan hayvanı bakımevi dışında bir yere bırakanlara ise hayvan başına 50 bin lira idari para cezası verilecek.
Büyükşehir belediyeleri, vilayet belediyeleri ve nüfusu 25 bini aşan belediyeler, sahipsiz yahut güçten düşmüş ya da tehlike arz eden hayvanların korunması ve sahiplendirilinceye kadar bakımının yapılması ile rehabilitasyonunun sağlanması hedefiyle hayvan bakımevleri kuracak. Belirtilen hayvanlar, ilgili belediyeler tarafından hayvan bakımevine götürülecek. Hayvan bakımevi kurma zaruriliği olmayan belediyeler ile vilayet özel yönetimleri, sorumluluk alanındaki bu hayvanları en yakın hayvan bakımevine götürecek.
Belirtilen kaynağı ayırmayan belediye başkanı ve meclis üyeleri ile ayrılan kaynağı hayvan bakımevi kurmak, sahipsiz hayvanları toplamak, rehabilite etmek yahut sahiplendirilinceye kadar bakmak için harcamayan yahut bu kaynağı öbür gayeler için sarf eden belediye başkanı ve belediye yetkililerine 6 aydan 2 yıla kadar mahpus cezası verilecek.
Söz konusu belediyeler 31 Aralık 2028’e kadar belirtilen hayvan bakımevlerini kurmakla ve mevcut bakımevlerinin şartlarını güzelleştirmekle yükümlü olacak.
Belediyeler, 31 Aralık 2028’e kadar hayvan bakımevleri kurmak, rehabilitasyon süreçlerini gerçekleştirmek ve sahipsiz hayvanlara sahiplendirilinceye kadar bakmak için katılaşmış en son bütçe gelirlerinin binde 5’i oranında kaynak ayıracak. Bu oran, büyükşehir belediyelerinde binde 3 olarak uygulanacak. Ayrılan ödenekler diğer bir emel için kullanılamayacak.
Kedi ve köpek sahipleri, hayvanlarını en geç 31 Aralık 2025’e kadar dijital kimliklendirme usulleriyle kayıt altına aldırmak zorunda olacak.
Teklifle, sokakta bakıma ve korunmaya gereksinimi olacak sahipsiz hayvan bulunmaması amaçlandığı için Hayvanları Müdafaa Kanunu’ndaki “yerel hayvan muhafaza görevlileri”ne ait karar yürürlükten kaldırılıyor.
Sahipsiz hayvanlara yönelik düzenlemeler içeren Hayvanları Muhafaza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin genel münasebetinde, “Hazırlanan kanun teklifi ile sahipsiz hayvan popülasyonunun denetim altına alınması sağlanarak, insan, hayvan ve etraf sıhhati açısından oluşan risklerin ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.” tabirlerine yer verildi.
Meclis Başkanlığına sunulan Hayvanları Muhafaza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin genel münasebetinde, 2004’te çıkarılan 5199 sayılı Hayvanları Müdafaa Kanunu’nun sahipsiz hayvanların can güvenliğini tam manasıyla sağlayamadığı ve beşerler ile başka canlıların yaşadığı problemleri çözmekte yetersiz kaldığı aktarıldı.
Sahipsiz hayvanların, bilhassa başıboş köpeklerin son yıllarda popülasyonun denetim altına alınamaması nedeniyle giderek büyüyen bir sorun haline geldiği vurgulanarak, şu sözlere yer verildi:
“Sayıları her geçen gün artan ve sokaklarda sürüler halinde yaşamaya başlayan başıboş köpekler, en temel insan hakkı olan ömür hakkını dahi tehdit eder bir boyuta ulaştığı üzere etraf paklığı, toplum sıhhati, kamu nizamı ve güvenliği ile öteki hayvanların hayatını ve varlığını da tehlikeye atmaktadır. Sahipsiz hayvanların sayılarının denetim altına alınması bir yana birtakım çevrelerce adeta sahipsiz hayvanların denetimsiz artışı desteklenmektedir. Bu durum, âlâ niyetle yapılan bağışların belgisiz ve kanun dışı amaçlarla kullanılabilmesine imkan tanımakta ve popülasyon denetim çalışmalarını sekteye uğratmaktadır.”
“3 BİN 534 HAYVANA ÇARPMA KAZASI YAŞANDI”
Gerekçede, sahipsiz hayvanların oluşturduğu sıkıntılara da yer verildi.
Emniyet Genel Müdürlüğü bilgileri doğrultusunda 2019-2023 ortasında “hayvana çarpma” formunda 3 bin 534 trafik kazası ve buna bağlı olarak 55 vefat ve 5 bin 147 yaralanma meydana geldi.
Sahipsiz hayvan popülasyonunun yoğunluğu sebebiyle vatandaşların ruhsal açıdan olumsuz sonuçlara sebebiyet verecek formda toplumsal hayatının kısıtlandığının altı çizilen münasebette, “Sahipsiz hayvanların kamusal alanlarda beslenmesi, vatandaşlar ortasında kelamlı yahut fizikî tartışmalara sebep olmakta bu da toplumsal gerginliği arttırmaktadır. Hayvan saldırısı sonucu yaralanan ve hayatını kaybedenlerin medyaya yansıyan haber ve manzaraları toplumda infiale sebep olmakta ve kamu kurumlarına olan itimadın azalmasına yol açmaktadır.” tabirlerine yer verildi.
Sahipsiz hayvanların koyun, keçi, inek, buzağı, tavuk üzere ekonomik bedeli olan çiftlik hayvanlarına saldırdığı bilgisine yer verilen münasebette, “Araştırmalara nazaran ülkemiz; Dünya Sıhhat Örgütü’nün yayınladığı ‘Kuduz Riskli Temasın Yüksek Olduğu Ülkeler’ kategorisinde yer almaktadır. Sıhhat Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran; 2018-2022 yılları ortasında kuduz riskli temas sayısı ortalama 267 bin 125 iken 2023 yılında bu sayı 437 bin 601 olarak bildirilmiştir.” denildi.
1 ÇİFT KÖPEK, 6 YILIN SONUNDA 67 BİN HAYVANLIK POPÜLASYONA ULAŞABİLİYOR
Gerekçede, kimi ülkelerin dışişleri bakanlıklarının kendi internet sayfalarında, Türkiye’ye gidecek vatandaşlarını “saldırgan başıboş köpek çeteleri” ve “kuduz” riski hakkında uyarıldığına dikkat çekildi. Bu durumun, turizm gelirlerinin değerli bir kalem olduğu Türkiye için prestiji bakımından olumsuz bir izlenim oluşturduğu aktarıldı.
Gerekçede, Sağlık Bakanlığı verilerine göre yıllar içinde kuduz riskli temas ve hadise sayılarına ait grafik de paylaşıldı. Buna nazaran, kuduz riskli olay sayısı son yıllarda artış gösterdi. Valiliklerce yapılan bildirime nazaran, Türkiye’de yaklaşık 2 milyon sahipsiz köpek olduğu bilgisi verilirken, hayvanların doğum potansiyeli sebebiyle sahipsiz köpek popülasyonunun yaklaşık 4 milyon olduğunun iddia edildiği vurgulandı.
Gerekçede, bir dişi ve erkek köpeğin 6 yılın sonunda 67 bin hayvandan oluşan bir popülasyona ulaşabildiği kaydedilerek, köpek popülasyonunun doğrusal değil üstel olarak arttığına işaret edildi.
2 MİLYON 504 BİN 595 HAYVAN KISIRLAŞTIRILDI
Gerekçede, şu an yaklaşık 105 bin hayvan kapasiteli 322 adet hayvan bakımevi bulunduğu tabir edildi. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, 2004’te 4 bin 682 hayvan kısırlaştırılırken, 4 bin 849 hayvan sahiplendirildi. 2014’te, 132 bin 433 kısırlaştırılma, 25 bin 40 sahiplendirme, 2020’de 181 bin 688 kısırlaştırma, 35 bin 982 sahiplendirme, 2023’te ise 338 bin 363 kısırlaştırma ve 33 bin 739 sahiplendirme yapıldı. 2004-2023 yılları ortasında toplam 2 milyon 504 bin 595 hayvan kısırlaştırılırken, 533 bin 4 hayvan sahiplendirildi.
İngiltere, Fransa ve ABD’nin birtakım eyaletlerinde “Yakala-Kısırlaştır-Tut-Ötanazi Modelinin” uygulandığı belirtilerek, tıbbi münasebetlere ek olarak İngiltere’de 7 gün, Fransa’da 8 gün, ABD’de eyaletlerce belirlenmiş mühlet sonunda sahiplendirilemeyen hayvanlara veteriner denetiminde ötanazi yapılabileceği kaydedildi.
Türkiye’de uygulanan “yakala-kısırlaştır-sal” metodunun dünyada uygulandığı ülke sayısının hayli az olduğu aktarılarak, şu değerlendirmeler yapıldı:
“Kısırlaştırmanın uzun periyotta popülasyon üzerinde tesir etmediği görülmektedir. Ülkemizde mevcut popülasyon ele alındığında yakala-kısırlaştır-sal metodu bir tahlil değildir. Ülkemizin 2004’ten beri yaşadığı deneyim de bunu net bir formda ortaya koymuştur. Gelinen süreçte sahipsiz hayvanların sorun haline gelmesi, bilhassa başıboş köpeklerin hücumları sonucunda can kayıplarının artması ve sorunun vakit geçtikçe büyümesi karşısında 5199 sayılı Hayvanları Müdafaa Kanununda oluşan gereksinimlere binaen değişiklik yapılması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda hazırlanan Kanun Teklifi ile sahipsiz hayvan popülasyonunun denetim altına alınması sağlanarak, insan, hayvan ve etraf sıhhati açısından oluşan risklerin ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.”